Stafilokoke su okrugle bakterije veličine oko 1 mikrometar, sa karakterističnim rasporedom u vidu grozdastih nakupina (Staphylus – sin grčkog boga vina Dionisa). Rod Staphylococcus obuhvata nekoliko desetina vrsta, od kojih je većina nepatogeno, vrlo su raširene u prirodi, a nalaze se i na površini kože i sluznica čoveka.
Najčešće i medicinski najvažnije bakterije u rodu Staphylococcus su:
- Staphylococcus aureus
- Staphylococcus epidermidis i
- Staphylococcus saprophyticus
Staphylococcus aureus (zlatni stafilokok) se vrlo često izoluje u mikrobiološkoj laboratoriji, jer izaziva infekcije kože (apscesi, eksfolijativni dermatitis novorođenčadi), rana, srednjeg uha, oka (blefaritis i konjunktivitis), upale pluća (stafilokokne pneumonije), kao i drugih tkiva i organa. Može biti uzročnik stafilokoknog tonzilitisa i peritonzilarnog apscesa. Svojim toksinom, osim oboljenja kod novorođenčadi, može izazvati i trovanja hranom, kao i teško oboljenje – toksički šok sindrom (TSS) koji se dovodi najčešće u vezu sa genitalnim infekcijama.
Kao i kod drugih bakterija, izoluje se sve više sojeva otpornih na antibiotike. Poseban značaj ima meticilin rezistentni Stapylococcus aureus (MRSA), koji je otporan na većinu penicilina i cefalosporina.
Staphylococcus aureus – meticilin (cefoxitin) rezistentan – MRSA (dijametar zone inhibicije <22 mm)
Staphylococcuss aureus – meticilin rezistentan (MRSA) – antibiogram
Staphylococcus aureus – multirezistentan, osetljiv na fusidinsku kiselinu
Staphylococcus epidermidis – uglavnom nepatogen stanovnik kože, ali neki sojevi mogu izazvati endokarditis. Posebno teške infekcije na endokardu izazivaju posle operativnog stavljanja veštačkih srčanih zalistaka.
Staphylococcus saprophyticus – nalazi se na koži i sluzokoži urinarnog trakta uglavnom kao nepatogena flora. Može da izazove zapaljenje mokraćnih puteva pogotovo kod seksualno aktivnih žena. Iako retko prouzrokuje učestalo mokrenje i bol, počinje da se svrstava u red izazivača urinarnih infekcija mladih žena (zajedno sa Gram-negativnim bakterijama). Po nekim statističkim podacima kao uzročnik akutnih urinarnih infekcija kod mladih žena nalazi se na drugom mestu, odmah iza Eschericiae coli. I u laboratoriji PZU Milmedika se izoluje sve češće. Lako se dijagnostikuje prema morfologiji kolonija, odsustvu hemolize i otpornosti na novobiocin. Lečenje se izvodi prema antibiogramu, obično je dobro osetljiv na uobičajene antibiotike i uroantiseptike (cefaleksin, gentamicin, ciprofloksacin, trimetoprim+sulfametoksazol, nitrofurantoin, amoksicilin+klavulanska kiselina), a recidivi su retki.
– kultura na krvnom agaru